فعالان صنعت بازی ایران: وضعیت این حوزه به مرحله هشدارآمیز رسیده است
صنعت بازی ایران با وجود ظرفیت‌های بسیار، با بحران دست‌وپنجه نرم می‌کنند. پس از فیلترینگ، مسدودسازی گوگل پلی و اختلال‌های اینترنت، فعالان این حوزه اعتقاد دارند که صنعت بازی به مرحله هشدارآمیز رسیده است.
به گزارش دیجیاتو و به نقل از روابط‌عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، گسترش بازی‌های رایانه‌ای در سال‌های اخیر منجر به ایجاد یک اکوسیستم بازی‌سازی در ایران شده است؛ اکوسیستمی که در دهه گذشته، با رشد بسیار خوبی مواجه شد و فعالان این حوزه توانستند با اتکا به نیروی انسانی جوان و خلاق و گسترش بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی در کشور، محصولات متنوع و جذابی را وارد بازار کنند؛ محصولاتی که با استقبال مخاطبان ایرانی مواجه شدند و بعضاً در عرصه جهانی نیز توانستند جوایزی را کسب کنند.
کاربران ایرانی به این حوزه علاقه‌مند هستند و گیمرها در روز 93 دقیقه از وقت خود را به انجام بازی اختصاص می‌دهند. «محمدمهدی اسماعیلی»، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در تیرماه سال جاری تعداد مخاطبان بازی‌های رایانه‌ای در ایران را 34 میلیون نفر اعلام کرد. به گفته وی، 5 میلیون نفر از این مخاطبان، بازیکنان حرفه‌ای هستند، همچنین بازی‌های رایانه‌ای بعد از موسیقی، بالاترین میزان مصرف فرهنگی را به خود اختصاص داده است.
آخرین گزارش رسمی منتشر‌شده در این حوزه به گزارش بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در سال 1400 بازمی‌گردد. طبق این گزارش، 34 میلیون نفر در ایران بازی می‌کنند که 59 درصد از آن‌ها را مردان تشکیل می‌دهند. طبق این گزارش، مجموع هزینه‌کرد بازیکنان ایرانی برای سخت‌افزار و نرم‌افزار بازی‌های دیجیتال در این سال، 19 میلیارد و 279 میلیون تومان بوده است.
دردسرهای فیلتر گوگل‌پلی برای بازی‌سازها
صنعت بازی علی‌رغم رشد خوب در دهه گذشته، حال با مشکلات متعددی روبه‌روست؛ مشکلاتی که چرخ این صنعت را کند کرده است. از نیمه دوم سال گذشته و با اعمال محدودیت‌های بیشتر بر اینترنت کشور و فیلتر گوگل پلی در ایران، وضعیت این حوزه به گفته کاربران بیش‌‌ازپیش به مرحله خطر نزدیک شده است.
بسیاری از بازی‌سازان و استودیو‌های بازی‌سازی اغلب درآمد و کاربر خود را از این استور به‌دست می‌آوردند. حال با فیلتر این اپلیکیشن، فعالان این حوزه از بخش مهمی از درآمد خود محروم شده‌اند. «ابوالفضل صادق»، فعال حوزه بازی و رئیس کمیسیون بازی‌های رایانه‌ای سازمان نصر تهران، درباره فیلتر گوگل پلی و پیامدهای آن برای صنعت بازی ایران گفت:
«متأسفانه فیلترینگ گوگل پلی در یک سال گذشته آسیب‌های جبران‌ناپذیری به صنعت بازی‌سازی کشور وارد کرده و عملاً کسب‌وکارهای شرکت‌های فعال در این حوزه را به‌صورت کامل مختل کرده است. هزینه تبلیغات در پلتفرم‌های داخلی مقرون‌به‌صرفه نیست و ROI مثبت نمی‌شود. درواقع درون یک چرخه معیوب قرار گرفته‌ایم که هر روز آسیب‌های آن بیشتر می‌شود. با فیلتر گوگل پلی نه‌تنها بخش مارکتینگ مختل شده است، بلکه ابزارهای توسعه‌ای که گوگل پلی در اختیار توسعه‌دهنده‌ها قرار می‌داد نیز از دسترس خارج شده است و نمی‌توانیم از این قابلیت‌ها استفاده کنیم. دلیل این مسئله نیز قطع‌شدن کانال ورودی کاربران ما از این بخش است و به همین جهت در فرایند توسعه و بهینه‌سازی بازی‌ها هم مشکل داریم.»
«نمونه‌های داخلی با گوگل پلی قابل مقایسه نیستند»
تا به امروز درخواست‌ها و رایزنانی‌های فعالان صنعت بازی برای رفع فیلتر گوگل پلی راه به جایی نبرده است و این مجموعه‌ها همچنان متحمل ضرر می‌شوند. برخی از مدیران دولتی معتقدند استورهای داخلی می‌توانند جایگزین مناسبی برای اپلیکیشن گوگل پلی باشند. بااین‌وجود، بازی‌سازان و بازیکنان با این نظر مخالف هستند و امکانات استورهای داخلی را قابل مقایسه با گوگل پلی نمی‌دانند.
«محمدمهدی بهفرراد»، مدیرعامل استودیو بازی‌سازی مدریک، باور دارد صنعت بازی قربانی تصمیمات اشتباه شده است: «یکی از مهم‌ترین ویژگی مارکت‌های خارجی، امکان جذب کاربران بیشتر است. این امکان در مارکت‌های داخلی فراهم نیست و در این زمینه کمک زیادی به مجموعه‌های سازنده بازی نمی‌کنند. در کنار این مسئله، برای نصب گرفتن در مارکت‌های داخلی باید هزینه‌های بیشتری بپردازیم.»
او با اعلام کرد مارکت‌ها در درآمد با آن‌ها شریک می‌شوند، درحالی‌که هزینه نصب فقط بر دوش توسعه‌دهنده است:
«همچنین به‌دلیل نداشتن امکانات خوب ازجمله لیست‌های متعدد نمایش محصولات، نصب چندان قابل‌قبولی به‌صورت ارگانیک نمی‌گیرند و این امر باعث کاهش حاشیه سود می‌شود و در بسیاری از موارد حتی کمپین‌ها منفی می‌شوند. این مشکلات درحالی در استورهای داخلی وجود دارد که پلی استور با وجود تحریم ایران، محصولات ما را برای کاربران ایرانی بسیار عالی نمایش داده و تعداد نصب را نیز افزایش می‌دهد. همچنین اکثر این خدمات رایگان است و حتی در موارد پولی نیز علی‌رغم گرانی دلار، بازهم قیمت نصب‌هایشان بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از استورهای داخلی است.»
توسعه کُند صنعت بازی
فیلتر اپلیکیشن گوگل پلی تنها مشکل زیرساختی این صنعت نیست؛ صنعت بازی همانند سایر صنایع حوزه دیجیتال برای توسعه و رشد خود نیازمند دسترسی به اینترنت باکیفیت و بدون محدودیت است؛ اینترنتی که درحال‌حاضر در کشور فراهم نیست.
«هانیه گودرزی»، فعال این حوزه، درباره تأثیر این چالش بر صنعت بازی ایران اظهار داشت: «با توجه به فیلترینگ و عدم دسترسی به اینترنت آزاد، مسیر رشد و توسعه بازی‌سازی در ایران به‌شدت کُند و باعث نا‌امیدی افراد شده است. در وضعیتی که تکنولوژی در دنیا به‌سرعت درحال پیشرفت است، ما در ایران درگیر نیازهای اولیه هستیم».
گودرزی با اشاره به اینکه بسیاری از سایت‌ها، نرم‌افزارها و… یا به‌دلیل تحریم و فیلترینگ در دسترس نیستند یا به‌سختی در دسترس توسعه‌دهندگان قرار می‌گیرند، گفت امکان همکاری با افراد به‌صورت دورکاری در شهر یا کشورهای دیگر بسیار سخت و حتی ناممکن شده است:
«همچنین زمان بسیار زیادی صرف دور‌زدن فیلترینگ و ارتباط با دنیای آزاد می‌شود که باعث بی‌انگیزه‌شدن افراد و هدر‌رفت زمان و منابع مالی و انسانی می‌شود؛ زمانی ارزشمند که می‌توانست باعث رشد و توسعه فردی و کاری و نیز ایجاد راه‌هکارهای خلاقانه در ساخت بازی شود».
«مهاجرت به دبیرستانی‌ها رسیده است»
مشکلات زیرساختی و وجود محدودیت‌های گسترده، در کنار سایر چالش‌های موجود در این حوزه منجر به ایجاد یک ابرچالش در صنعت بازی ایران شده است. بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص و کارآفرینان این صنعت، حیات این حوزه در کشور را تهدید می‌کند.
«شهریار ازهاریان‌فر»، هم‌بنیان‌گذار استودیو بازی‌سازی نردبان اندیشه فردا درخصوص بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص در صنعت بازی و فرایند جایگزینی نیروهای جدید گفت: «به همین راحتی نمی‌توان افراد را جایگزین کرد. نیروهایی که امروز شاهد مهاجرت آن‌ها هستیم، همگی از باسابقه‌های این صنعت بوده‌اند که می‌توانستیم از تجربیات آن‌ها استفاده کنیم. از طرفی، فرایند رشد نیروهای جدید با مشکلات ایجادشده برای اینترنت و کشور از بین رفته است».
او درباره نسل جدید بازی‌سازان اظهار داشت: «ما نه دانشگاهی داریم و نه مؤسساتی که به‌صورت حرفه‌ای نیروهای جدید را آماده ورود به صنعت کنند. لذا هر نیروی جوانی که در ابتدای راه است این سؤال کلیدی را از خود می‌پرسد که با وجود این همه مشکل جدی آیا ارزش دارد عمر خود را صرف مبارزه با عوامل غیرحرفه‌ای و غیرکاری کنم؟ درحال‌حاضر بحث مهاجرت در دبیرستان‌ها و مدارس دنبال می‌شود. درواقع شاهد این هستیم که دبیرستانی‌هایی که تازه وارد محیط دبیرستان شده‌اند و علاقه به محیط حرفه‌ای بازی‌سازی دارند، قبل از رسیدن به دانشگاه مهاجرت می‌کنند. سابقاً افراد پس از طی دانشگاه به ما مراجعه می‌کردند، اما امروزه خانواده‌ها فرزند خود را قبل از رسیدن به دانشگاه از کشور خارج می‌کنند».
بازی‌سازان ایرانی در کشور رقیب
بسیاری از بازی‌سازان ایرانی که قصد مهاجرت دارند، جذب کشورهای منطقه و اروپایی می‌شوند. برخی از همسایگان ایران در دوره ضعف این صنعت در کشور، درحال تبدیل‌شدن به هاب منطقه‌ای این حوزه بودند. ترکیه و امارات متحده عربی دو کشوری هستند که سرمایه‌گذاری‌های خوبی در این صنعت انجام داده‌اند و توانسته‌اند بخشی از بازی‌سازان ایرانی را به خود جذب کنند. عربستان سعودی نیز با برنامه‌های بلندپروازانه‌ای وارد این حوزه شده و به‌تازگی اعلام کرده است که قصد دارد جام‌جهانی بازی‌های رایانه‌ای را برگزار کند.
«ایمان گلکار»، مدیرعامل استودیو بازی‌سازی کاریزما درباره حضور بازی‌سازان ایرانی در این کشورها گفت: «درحال‌حاضر بسیاری از فعالان صنعت بازی در ایران، همانند متخصصان و کارآفرینان سایر صنایع، علاقه‌مند به مهاجرت از کشور هستند. بازی‌سازان زیادی به کشور ترکیه یا کشورهای اروپایی مهاجرت کرده‌اند و مسیر خود را در آنجا ادامه می‌دهند. حضور در این کشورها این فرصت را فراهم می‌کند که بازی‌سازان بتوانند با فضای جهانی این صنعت ارتباط بهتری داشته باشند و از این مزیت در کسب‌وکار خود استفاده کنند. در کنار افزایش درآمدهای مالی، ارتباط مؤثر با فضای جهانی این صنعت می‌تواند به دانش بازی‌سازان نیز اضافه کند تا موفقیت‌های بیشتری را کسب کنند».